Renovatie en restauratie
Mede vanwege de huidige stagnatie in de woningmarkt kan een opleving van de bouwrenovatie worden waargenomen. De verwachting dat leegstand bij kantoorpanden in de komende jaren nog verder zal oplopen, heeft geleid tot plannen om bestaande ongebruikte panden om te vormen tot woningen. Hiervoor worden de diverse mogelijkheden onderzocht.
Bij renovatie van de bestaande bouw zijn ook diverse mogelijkheden voor keuze van biobased materialen. Veel gemeentes besteden aandacht aan energieneutraal renoveren en stimuleren dit op verschillende manieren. Diverse gemeenten hebben reeds aangegeven dat zij in de komende jaren klimaatneutraal willen zijn (Amersfoort, Assen, Den Haag, Tilburg, Venlo, etc.). Daarbij is van belang dat ook de bestaande bouw wordt verduurzaamd, en dat zou mogelijk ook kunnen door toepassing van meer CO2 neutrale bouwgrondstoffen. Om lokaal de krachten te bundelen worden door de VNG enkele gemeentelijke voorbeeldprojecten geselecteerd (Rothengatter, 2008), die extra ondersteuning krijgen om de strengere milieuambities te kunnen optimaliseren (koploperaanpak).
Bij renovatie van de bestaande bouw zijn energie besparende maatregelen de meest voorkomende verbeteringen, die worden toegepast. Om de energiebeleidsdoelstelling van 20% energiebesparing in 10 jaar tijd voor de bestaande woningvoorraad te kunnen realiseren moet de energieprestatie van de woningen verbeterd worden. Energielabelberekeningen aan woningen volgens EPA (labels A tot G) hebben aangetoond dat besparende maatregelen gewenst zijn bij onderhoud en renovatie. Standaard uitkomst /advies is daarbij het aanbrengen van dubbelglas, wand- en vloer- en dakisolatie, en de installatie van hoogrendementsketels en ventilatiesystemen. Installatie van een warmtepomp, waarbij gebruik wordt gemaakt van aardwarmte, of systemen waarmee energie wordt opgewekt met zonnepanelen zijn daarbij extra’s die niet in alle gevallen realiseerbaar zijn.
Praktische informatie voor duurzaam verbouwen is beschikbaar op verschillende websites van bijvoorbeeld de branchevereniging voor klussenbedrijven (VLOK) of Bouwgarant. Bouwgarant geeft veel informatie over de mogelijkheden om te verbouwen, maar duurzaamheid van materialen blijkt nog weinig aandacht te krijgen. Milieu Centraal geeft consumenten voorlichting over milieu en energie, maar o.a. ook over milieuvriendelijke materialen.
Kennisplatform SBR geeft informatiebladen uit over bouwen en bouwsystemen waaronder ook een DuBo catalogus waarin aandacht voor het Nationaal Pakket Duurzaam Bouwen m.b.t zonnepanelen, warmtepompen, windturbines. SBR geeft beperkt info over alternatieve bouwmaterialen. Er is wel informatie beschikbaar over bijvoorbeeld rietdaken of vegetatiedaken.
In het kader van monumentenzorg en -restauratie geeft de Rijksdienst voor Archeologie, cultuurlandschap en monumenten (RACM) praktische techniekbrochures uit voor verduurzaming en voorkoming van aantasting van hout en voegwerk.
Voorbeelden van duurzame renovatie worden gegeven door DuMo en de Stichting de Witte Roos in Delft.
Materialen specifiek voor renovatie/herbestemming bestaande bouw
Bij duurzame bouwrestauratie is het in de eerste plaats van belang dat de aanwezige materialen zoveel mogelijk worden hergebruikt. Sloophout uit oude gebouwen is veelal van hogere kwaliteit dan moderne houtproducten vanwege de andere oogst- en bewerkingsmethoden tegenwoordig. Verder gelden bij renovatie meestal dezelfde overwegingen en keuzemogelijkheden als bij nieuwbouw. Voor monumenten gelden vaak strikte eisen, waaraan de gewenste aanpassingen moeten voldoen. Iedere renovatie van monumentale panden vergt een unieke toegespitste aanpak.
Mogelijkheden om met hernieuwbare bouwmaterialen het EPA label te verbeteren, zijn bijvoorbeeld: Spouwisolatie, dakisolatie en vloerisolatie aanbrengen door gebruikmaking van hernieuwbare isolatiematerialen zoals cellulose, wol, vlas en door het aanbrengen van schelpen in de kruipruimte (zie 3.7). Vervanging van tussenwanden kan met gebruikmaking van diverse binnenwand systemen (zie 3.5). Herindeling van bestaande bouw met flexibele en demontabele tussenwanden is een oplossingsrichting voor de toenemende leegstand bij kantoorpanden. Hiervoor kunnen diverse biobased bouwsystemen worden ontwikkeld en toegepast. Voor meer ingrijpende verbouwingen van bestaande gebouwen of uitbouw met een dakraam, dakkapel, erker, serre, etc., liggen de mogelijke keuzes voor duurzame materialen niet anders dan voor nieuwbouw (zie hoofdstuk 3).